Prezentujemy Państwu obszerne fragmenty książki Mariana Adamczyka „Historii miejscowości Czermno i jego okolic.”. Czermno to wieś znajdująca się na skraju naszego powiatu, w gminie Fałków. 

REKLAMA

POŁOŻENIE GEOGRAFICZNO-HISTORYCZNE

Nazwa Czermno mogła pochodzić od czrm-robak dostarczający czerwieni lub też od czermień rośliny z rodziny obrazkowatych. Można z tego wywnioskować, że nazwa Czermno pochodzi od przymiotnika czermny-czerwony.

REKLAMA

Czermno historycznie leży w Małopolsce, a geograficznie na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej, w Antyklinie Żeleźnickiej. Gdybyśmy chcieli jeszcze bardziej szczegółowo określić jego położenie to musimy zaznaczyć, że miejscowość ta znajduje się na Wyżynie Przedborskiej i na Wzgórzach Opoczyńskich.  Obszar Czermna w jego obecnym stanie ukształtował się w okresie permsko-mezozoicznym i wchodzi w skład obszaru Gór Świętokrzyskich. Jest to teren zwany subregionem przejściowym Gór Świętokrzyskich, stanowiący przejście między Górami Świętokrzyskimi i obwodowymi zapadliskami. Wzgórza Opoczyńskie zbudowane są z piaskowców triasowych i wapieni jurajskich.

Piaskowiec ten wytrzymuje zmiany atmosferyczne, dlatego najczęściej spotyka się go na powierzchni.

Jest on przy tym doskonałym materiałem budulcowych. Na tym terenie występują gleby bielicowe wykształcone z utworów glacjalnych i fluwio-glacjalnych o przewadze gleb lekkich. Na takich ziemiach przeważają ziemniaki, żyto, łąki i pastwiska. W okolicach Czermna występują złoża rud żelaznych żelaziaka ilastego wieku mezozoicznego ( głównie retycko-liasowe ) o zawartości Fe do 35 %.

Według klimatu Czermno należy do Dzielnicy Łódzkiej obejmującej strefę przejściową między nizinami a pasmem wyżyn.

W drzewostanie przeważa sosna oraz jodła, chociaż obecnie coraz częściej pojawia się las mieszany.

Drewno na tym terenie było surowcem wykorzystywanym w hutnictwie żelaza, zwłaszcza węgiel drzewny otrzymywany z sosny. W XIX wieku wycinano przede wszystkim lasy jodłowe i bukowe.

Przekształcenia w lasach powstały w efekcie odkrywkowego wydobycia rudy żelaza. Często na glebach hałd pokopalnianych powstawały lasy bukowo-jodłowe.

Z większych zwierząt do naszych czasów zachowały się jedynie w niewielkich ilościach jelenie i dziki.

W najstarszych swoich dziejach Czermno związane było z Ziemią Sandomierską.

W wieku XII należało do kasztelanii żarnowskiej, na czele której stał komes sprawujący sądownictwo i funkcje administracyjne oraz wojskowe nad podległymi mu okręgami grodowymi ( kasztelan żarnowski miał swoją siedzibę w Żarnowie, a czasem i w Fałkowie ).

W XIV wieku kasztelanie zaczęły tracić znaczenie jako jednostki terytorialne. Na ich miejsce powstały powiaty ( dystrykty ). Na utworzenie powiatów duży wpływ wywarła organizacja sądów ziemskich.

W następnym wieku XV ziemie posiadające pełną hierarchię urzędników ziemskich z wojewodami na czele zaczęto nazywać województwami. Tak więc, Ziemia Sandomierska przekształciła sie w województwo sandomierskie. Jednym z powiatów w tym województwie był powiat opoczyński ze stolicą w Opocznie i to jemu administracyjnie i sądownie podlegało Czermno.

Tak ukształtowany w XV i XVI wieku administracyjny podział Rzeczypospolitej przetrwał bez zmian do rozbiorów Polski.

W 1795r. w wyniku III rozbioru Polski Czermno wraz z okolicami znalazło się pod panowaniem Austrii. Obszar Czermna włączono do cyrkułu koneckiego i jednocześnie podporządkowano urzędowi cyrkularnemu ze stojącym na jego czele starostą. Gdy zaborca austriacki w wyniku przegranej wojny w 1809r. zrezygnować musiał z ziem III rozbioru, wtedy Czermno z okolicą włączono do Księstwa Warszawskiego. Księstwo Warszawskie było podzielone na departamenty i powiaty, na czele departamentu stał prefekt, a powiatu półprefekt. Departament Radomski oficjalnie został włączony w skład Księstwa Warszawskiego dekretem Fryderyka Augusta z dnia 24 lutego 1810r. Ziemia czermińska została przydzielona do departamentu radomskiego i powiatu koneckiego.

Po likwidacji Księstwa Warszawskiego, od 16 stycznia 1816r. wprowadzono nowy podział administracyjny w Królestwie Polskim, bo w nim ostatecznie po Kongresie Wiedeńskim znalazło się Czermno. W miejsce

departamentów utworzono ponownie województwa , a Czermno było w województwie sandomierskim z urzędem w Radomiu. Zasięg terytorialny tego województwa w zasadzie odpowiadał byłemu departamentowi radomskiemu. Województwo sandomierskie podzielono na obwody, łącząc w jeden obwód 2-3 dotychczasowe powiaty. Jako, że połączono powiaty konecki i opoczyński, i nazwano obwodem opoczyńskim, to Czermno usadowiono właśnie w nim. Siedzibami władz obwodowych były miasta, od których uzyskały nazwę obwody, z wyjątkiem obwodu, który nas interesuje opoczyńskiego. Władze tego obwodu rezydowały w Końskich do 1834r. W wyniku kolejnej reorganizacji

administracyjnej w 1837r. województwo sandomierskie przekształcono w gubernię sandomierską, a w 1842r. obwody przemianowano na powiaty, a powiaty na okręgi. Komisarze obwodowi uzyskali miano naczelników powiatowych.

W roku 1859 w związku z ukazem carskim z dnia 15 marca, podwyższającym minimalną wielkość gminy do 50 dymów, rozpoczęto reorganizację gmin. W wyniku tej reorganizacji Czermno stało się siedzibą gminy.

W wyniku kolejnego ukazu carskiego 31 grudnia 1866r. Królestwo Polskie podzielone zostało na 10 guberni i 85 powiatów. Gmina Czermno weszła w skład powiatu koneckiego i guberni radomskiej.

W okresie I wojny światowej Czermno wraz z całą gubernią radomską było pod okupacją austriacką.

Po odzyskaniu niepodległości Czermno będąc w powiecie koneckim administracyjnie należało od 1919r. do województwa kieleckiego. 1 kwietnia 1939r. gminę Czermno wraz z główną częścią powiatu koneckiego przeniesiono do województwa łódzkiego.

W czasie okupacji hitlerowskiej od 26 października 1939r. Czermno należało do dystryktu radomskiego Generalnej Guberni.

Po II wojnie światowej przywrócono przedwojenny podział administracyjny państwa na województwa, powiaty i gminy. Tak jak przed samą wojną gmina Czermno należała do powiatu koneckiego i łódzkiego województwa. Dzień 6 lipca 1950r. przynosi kolejną zmianę dla Czermna i powiatu koneckiego, mianowicie powrót do województwa kieleckiego.

25 września 1954r. zniesiono gminy wprowadzając gromady. Czermno zostało gromadą.

Reaktywacja gmin, która nastąpiła z dniem 1 stycznia 1973r. nie przywróciła dla Czermna gminy, została ona przyznana niedalekiej wsi Fałkowowi.

Gdy w r. 1975 utworzono nowe województwa, to Czermno pożegnało się z województwem kieleckim i stało się miejscowością województwa piotrkowskiego. Nowy podział administracyjny zlikwidował powiaty, a Czermno przez pewien czas rozstało się z Końskimi jako nadrzędną jednostką administracyjną i podlegało w tej kwestii pod Opoczno.

Ostatnia reforma podziału administracyjnego naszego kraju z 1999r. ustaliła następującą przynależność administracyjną dla Czermna: gmina Fałków, powiat Końskie, województwo świętokrzyskie.

NAJSTARSZE DZIEJE CZERMNA I OKOLICZNYCH WSI

I. CZERMNO

Najstarszą wzmianką o Czermnie jest zapiska sądowa województwa sandomierskiego z 28 kwietnia1412r., mówiąca o sporze między Warszem z Olszamowic a Tomko z Czermna, o graniczne ziemie między nimi.

O właścicielach Czermna, rodzie Czermińskich herbu Jelita w powiecie opoczyńskim pisze Boniecki w swoim ,, Herbarzu Polski”.Właściciel Czermna Mikołaj zawiera w roku 1425 ugodę z Piotrem z Mniszkowa, a jego brat Tomasz w tym samym roku ręczył w Radoszycach za Niemierzę z Łukowej.

W spisie studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego pod datą 1445r. znajdujemy studenta ( żaka ) Jakuba syna Tomka z Czermna, który uiszcza kwotę 3 groszy za swoje studia na tej uczelni.

Akta Grodzkie Opoczyńskie podają pod datą 1463 fakt odgraniczenia dóbr Czermno od dóbr Pilczycy, a dokonali tego synowie Tomasza, już będący księdzem Jakub i Klemens. Ze strony Pilczycy byli to Beata córka Stanisława Jelitko wraz z mężem Zawiszą.

W Słowniku Geograficznym Sulimierskiego pod hasłem ,, Czermno” znajdujemy między innymi ważną informację, że ,, Wieś ta należała pierwotnie do parafii Fałków, z której w wieku XIV wydzielił arcybiskup gnieźnieński nową parafię z kościołem pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Panny Maryi i św. Mikołaja”. Jest to o tyle ważna informacja, bo wskazuje nam o oderwaniu się Czermna od zależności wobec Fałkowa. Niestety, nie wiemy kto tego dokonał, być może byli to już Czermińscy lub ktoś zupełnie inny. Wiemy jedno, że była to wieś prywatna. Czermno leżało w owym czasie na tzw. Trakcie wrocławskim biegnącym od Wrocławia do Radomia.

Tekst o wsi Czermno zawiera dokument z r. 1492,w którym czytamy, że ,, wieś Czermno płaci dziesięcinę kościołowi św. Mikołaja w Końskich po wszystkich zasiewach (araturas) kmieci, prócz gruntowego (dempta praeli) i z pola Załuski(?), z którego kościół w Czermnie pobierać ma prawo i pobiera.”

Od Adolfa Pawińskiego dowiadujemy się, że w 1508r.właścicielką Czermna jest Helena Czermieńska, która opłacała swoją wieś podatkiem w kwocie 2 marek i 30 groszy.

Następnym znanym właścicielem Czermna jest Leonard Czermieński, o którym wspomina Jan Łaski, kiedy pisze o wybudowaniu przez niego kościoła w Czermnie ok. roku 1518. Nie wiemy, czy był synem Heleny Czermieńskiej, ani też nie wiemy kto był jego ojcem. Wiemy za to z całą pewnością, że w roku 1532 sprawował godność poborcy generalnego ziemi sieradzkiej.⁹ Znamy też braci Leonarda, którymi byli: Andrzej Czermieński poseł królewski na sejmiki w latach 1527 i 1534; Jan Czermieński ks. kanonik przemyski i krakowski, kustosz warszawski, pisarz

królewski i Krzysztof Czermieński.

Żoną Leonarda Czermieńskiego była Barbara z Goławińskich herbu Łabędź, córka dworzanina królewskiego , starosty rypińskiego Bernarda Goławińskiego. Barbara Goławińska w r.1540 posiadała w części dobra Pląskowice, a jej mąż Leonard i szwagier Krzysztof Czermieńscy zarządzali dobrami Nosalewice do ok r. 1539.

Z Leonardem Czermieńskim spotykamy sie jeszcze w tekście dokumentu sporządzonego przez Seweryna Bonera i Bartłomieja Florentczyka, a zatytułowanego ,, Umowa o odbudowie pogorzałego r.1536 zamku krakowskiego, wedle

rachunków skarbu koronnego z r. 1536-37. ”, gdzie dowiadujemy się, że Leonard Czermieński wraz z dworzanami bronił od ognia dach nad salą wielką i mieszkaniem króla Zygmunta II Augusta. Za ten chwalebny czyn Leonard Czermieński otrzymał 18 łokci adamaszku po 36 groszy.

Dokument wydany w Piotrkowie Trybunalskim 25 marca 1552r., szacuje wartość dóbr Czermno, których właścicielem był Leonard Czermieński na sumę roczną 450 florenów. W tym czasie część dóbr Czermno posiadał Stanisław Dunin Karwicki herbu Łabędź, który pełnił urząd oboźnego koronnego oraz był znaczącym eksporterem zboża

i ulubionym dworzaninem króla Zygmunta II Augusta. Ten ulubieniec królewski zmarł w 1579r. Przy okazji trzeba nadmienić,że jedna z córek Leonarda Czermieńskiego Katarzyna vel Krystyna była dwórką królowej Anny Jagiellonki, a potem została żoną sławnego poety Sebastiana Grabowieckiego. Po śmierci swojej żony w 1585r. Sebastian Grabowiecki wstąpił w stan duchowny. Leonard Czermieński umiera 17 grudnia 1560r. w Czermnie i został pochowany w tamtejszym kościele, którego był budowniczym.

Andrzej Czermieński w r. 1574 , będąc wówczas burgrabią krakowskim postanawia swoim braciom stryjecznym, a synom Leonarda Czermieńskiego :Piotrowi, Mikołajowi, Leonardowi i Jobowi darować swoją część dóbr Czermno.

Rok później, 27 kwietnia 1575r. umiera wdowa po Leonardzie Czermieńskim, Barbara z Goławińskich. W roku 1577 bracia Czermieńscy dzielą pomiędzy siebie dobra Czermno na cztery części. W ich posiadaniu było w sumie 6 włók z 4 zagrodnikami z rolą.

W r.1587, gdy Zygmunt Waza dążył do objęcia polskiego tronu, chcieli mu w tym przeszkodzić ludzie innego kandydata na tron polski arcyksięcia Maksymiliana. Dowódca jego jazdy ze swoimi pułkami opanował Przedbórzmyśląc, że tą drogą będzie podążał do Krakowa Zygmunt Waza, a część tego wojska ze Zborowskim na czele ,, wpadła do Czermna do dworu Czermińskiego i pobiła ukrywających się tam zwolenników Zygmunta Wazy”. Pod datą 5 maja1587r. figuruje też nazwisko Mikołaja Czermieńskiego jako jednego z tych, którzy podczas zjazdu w Pokrzywnicy podpisali z całą szlachtą województwa sandomierskiego ustawę o wyborze króla,

Na początku wieku XVII dobra Czermno posiadały wielu współwłaścicieli, a byli nimi:Mikołaj Czermiński syn Mikołaja i jego bracia Stanisław, Jan i Sebastian, Katarzyna Czermińska wdowa po Leonardzie oraz synowie Joba: Abraham, Aleksander i Zygmunt. Oprócz Czermińskich współwłaścicielem tych dóbr był także w 1627r.  Kirik Czyż rotmistrz królewski.

Katarzyna Czermińska umiera ok. 1633r. Czermińscy użytkowali las między dobrami Czermno a Górami Mokrymi, o ten las trwał spór. Przeszło 200 lat był proces w Lublinie i jest ślad, że w 1626r. ksiądz Jakub proboszcz pilczycki prowadził proces o las z Sebastianem i Janem Czermińskimi. Ostatecznie trybunał lubelski przyznał rację Czermińskim. 

Wiemy na pewno, że w 1631r. właścicielem dworu w Czermnie był Sebastian Czermiński, jego żoną była Zofia Krystyna Stadnicka. Gdy 14 września 1637r. król Władysław IV Waza nadał po śmierci Mikołaja Łaszcza sołtysostwo szczerzeckie Sebastianowi Czermińskiemu, to opuszcza on Czermno i osiada w mieście Szczercu, gdzie umiera ok. r. 1658. Dwór oraz największą część Czermna po opuszczeniu go przez Sebastiana dzierży Jan Czermiński brat Sebastiana, a syn Mikołaja. Miał on za żonę Annę Myszkowską, z którą posiadali dwóch synów: Michała i Walentego oraz pięć córek: Zofię, Konstancję, Teresę, Annę i Katarzynę.

Portret całej rodziny Jana Czermińskiego z r.1642 nieznanego autora znajduje się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu. Wiemy, że Katarzyna córka Jana wyszła za mąż za Hieronima Roszkowskiego herbu Rola i osiadła w Grabówce, a druga z córek Anna wyszła za mąż za Stanisława Wojciecha Wierusz Walknowskiego dziedzica Walknowy koło Wielunia.

Stanisław Czermiński, ostatni czwarty syn Mikołaja ożenił się z Zofią Słupską herbu Leszczyc, z którą miał czworodzieci: Marcina, Romualda, Annę i Agnieszkę.

Po Janie Czermińskim największe znaczenie dla dóbr Czermno miał Zygmunt Czermiński  syn Joba. Był on żonaty z Anną Pieniążek herbu Odrowąż.O Czermnie z tamtego okresu wiemy z diariusza wojny szwedzkiej Błażeja Siennickiego.

Opisuje on sytuację przed bitwą pod Żarnowem ze Szwedami we wrześniu 1655r.. Oto cytat dotyczący Czermna:,, Minąwszy Przedbórz, o parę stajań za miasteczkiem, przez porucznika, pana Bohusza prowadzeni, bo się rotmistrz w Przedborzu przed hetmańskie oblicze stawił, dotarliśmy do onego przystawstwa(kwatera), co je nam ostawiono. Takie to było i przystawstwo, żal się Panie Boże. Wioszczyzna licha, nie królewska, ale jakiegoś szlachetki, co do dworu przystępu bronił, na prawa kardynalne się powołując ale go pan Bohusz królewskim nastraszywszy gniewem i w szablę trzasnąwszy, uspokoił, że choć się zżymał i oczy w niebo wznosił za każdego barana i wiązkę słomy, cośmy mu wzięli, przecie cicho już siedział i wstrętów wielkich nie czynił.” i dalej Błażej Siennicki pisze ,, Dwór był niewielki, jeno oficyjerowie i paru starszych towarzystwa w nim się pomieściło, stajnie a obory liche. Wioska mała. Kilkanaście, i to lichych chałup, bez stajen prawie a obór. Nie zdało się nam owo przystawstwo, tym ci barziej, żeśmy dwa ostatnie we wszystko zasobne mieli.” Siennickiemu bardzo nie odpowiadała kwatera w Czermnie, bo tak pisze:,, Przyszło nam tedy na owym lichym przystawstwie siedzieć, szałasy porobiwszy, bo chaty małe były, a tak brudne, że i pachołkowie woleli bodaj na łące przy koniach ognie rozpaliwszy nocować, niż w owe klecie leźć, gdzie dzieci a kozy w jednej bywały izbie. Chlebów a legumin nam po prawdzie nie zbywało, jeno piwa brakło a owsa dla koni było przyskąpo, ale że siano już w kopicach stało, tym się kontentowaliśmy”.

Jest to bardzo cenna zapiska o Czermnie jako wiosce i częściowo o czermińskim dworze z czasów ,, potopu szwedz-kiego”, chociaż autor nie wymienia nazwy miejscowości. Sam autor Błażej Siennicki był w zaciągu wojskowym Stefana Czarnieckiego. Dwór Zygmunta Czermińskiego i Czermno po przegranej przez Polaków bitwie pod Żarnowem zostało najechane przez wojsko szwedzkie, które mimo tego, że jak to wskazują wspomnienia Siennickiego było biedne, to i tak zostało jeszcze zniszczone i zrabowane. Zniszczono też kościół w Czermnie.

Nie ominęła tutejszych terenów niszcząca wojna domowa lat 1665-1666. Dalsze wiadomości o Czermnie znamy dzięki Testamentowi Stefana Czermińskiego, który był synem Zygmunta. Testament został sporządzony w dniu 4 lutego 1710r.

Zygmunt Czermiński na pewno miał dwóch synów: Stefana i Stanisława oraz córkę Annę. Anna wyszła za mąż za właściciela Wykina Wojciecha Wykińskiego. O Stanisławie wiemy tylko tyle, że zmarł przed r. 1710.

Stefan Czermiński był żonaty z Zofią Anną Myszkowską herbu Jastrzębiec córką Mikołaja Myszkowskiego. Z tego związku miał prawdopodobnie pięcioro dzieci, córkę Zofię zamężną z Michałem Jędrzejowskim vel Andrzejowskim i synów: Kazimierza,Walentego, Jana i Stanisława.Śmierć Stefana Czermińskiego spowodowała dalsze rozdrobnienie dóbr Czermno wśród wielu właścicieli. Dobrami Czermno podzielili się: siostrzeniec Stefana Czermińskiego Franciszek Wykiński, Antoni Stogniew, Mikołaj Dunin, Sebastian Roszkowski i Stanisław Wolski. 

Z powyższego tekstu wynika ważna kwestia dla dziejów Czermna, a mianowicie rok 1718 jest ostatnim rokiem, kiedydobra Czermno należały do rodu Czermińskich. Jan z Nadola, zastawny posiadacz Łęki ze swojego związku małżeńskiego z Konstancją Dunin, miał 2 synów :

Józefa i Aleksandra. Oni dwaj procesowali się w 1724r. o Czermno po babce Dunin., a Józef w 1731r. zapisał na Czermnie 1000 florenów Annie z Myszkowskich Trepczynie.

W r.1749 właścicielem części dóbr Czermno został Jan Kraszkowski podczaszy trembowelski, syn Baltazara i Teresy z Zabłockich. Żoną Jana Kraszkowskiego była Barbara Jasieńska, córka Jana Jasieńskiego. Dziedzictwo po Janie Kraszkowskim herbu Nałęcz przejął jego syn Antoni, który miał za żonę Katarzynę Młodecką.W tym czasie innymi właścicielami Czermna byli:Antoni Dunin Sulgustowski i Stanisław Stogniew. Także w II poł. XVIII wieku współwłaścicielami dóbr Czermno byli synowie Felicjana Bierzyńskiego i Kunegundy ze Święcickich: Józef i Tomasz oraz Kajetan Wolski, który spłacił w r. 1781 31 tysięcy florenów Antoniemu Kraszkowskiemu, za jego część Czermna. Kajetan Wolski z Woli Blokowej herbu Lis był sędzią grodzkim opoczyńskim oraz miecznikiem opoczyńskim. Wolski ożeniony był z Aleksandrą z Pruszyńskich herbu Rawicz.

W II połowie wieku XVIII w Czermnie wybudowano modrzewiowy dworek. Maciej Rydel napisał, że był to ,, dwóro konstrukcji zrębowej, miał dach czterospadowy i był kryty gontem, miał stosunkowo szeroki okap dachu, wystający na 40-60 cm za powierzchnię ścian”oraz ,, zbudowany w II poł. XVIII wieku, prawdopodobnie dla Czermińskich. Rozbudowany od tyłu w w XIX wieku, po parcelacji dóbr w latach 1882-1890, został rozebrany w 1911r.” Muszę w jednym się się nie zgodzić z Rydlem, a mianowicie na pewno dwór nie był zbudowany dla Czermińskich, bo oni już w Czermnie nie byli. Hipoteza moja jest taka, że dwór w Czermnie zbudowali Kraszkowscy lub Wolscy.

Ostatni podział dóbr Czermno nastąpił w 1799r. pomiędzy Wolskimi,a ostatnią posiadaczką dóbr Czermna z tego rodu była Anna Wolska z Korwin Kochanowskich herbu Ślepowron, wdowa po Józefie Wolskim, mieczniku opoczyńskim.

Po wielu latach rozdrobnienia dóbr Czermno pomiędzy kilku właścicieli,w r. 1803 Jan Nepomucen Zboiński herbu Ogończyk, starosta mszański i różański, poseł na Sejm Czteroletni, przejmuje je na swoją własność.

Jan Nepomucen Zboiński był synem Ignacego Zboińskiego i Salomei Fundament Karśnickiej herbu Jastrzębiec, właścicieli m.in.Fałkowa. Z małżeństwa Jana Zboińskiego z Wiktorią Rudzieńską herbu Prus rodzi się Ksawera Zboińska w r.1788.

Ksawera Zboińska staje się dziedziczką nie tylko Fałkowa, Czermna, ale też i Sędziszowa. Dziedziczka takich dóbr zwróciła na siebie uwagę znanego rodu Stadnickich, a zwłaszcza Ignacego Stadnickiego herbu Szreniawa, szambelana dworu polskiego. Zawarty między nimi związek małżeński w 1818r. pomnożył ich wspólne dobra.

W Czermnie, w tym czasie, w ich imieniu zarządzali dobrami plenipotenci lub posesorzy. W 1818r. Plenipotentem i rządcą dóbr Czermna i Fałkowa był ten sam człowiek, a nazywał się Ignacy Kotkowski herbu Ostoja, o przydomku Ścibor. Kotkowski w młodości otrzymał staranne wykształcenie, brał udział w powstaniu kościuszkowskim odnosząc rany w bitwie pod Maciejowicami. Kulę, którą został postrzelony, oprawioną w srebro ofiarował swojej żonie Agnieszce z Klimaszewskich. Ciekawostką jest to, że Ignacy Kotkowski jest prapradziadkiem sławnego pisarza Witolda Gombrowicza. Syn Ignacego Kotkowskiego, Józef piszący się z Pląskowic ożenił się w 1834r. z Antoniną z Ząbczyńskich, kuzynką późniejszych właścicieli dóbr Czermno Jakubowskich. W latach 1819-1821 posesorem w Czermnie był Kajetan Zamoyski, o którym niewiele wiemy, tylko tyle, że w roku 1821 miał 38 lat i był żonaty z Elżbietą z Paczkowskich.

Według danych z Akt Cywilnych Gminy Czermno, kolejnymi posesorami w Czermnie byli Franciszek Jakubowski i jego żona Franciszka z Zaborowskich. Stało się to po śmierci w 1828r. Ignacego Stadnickiego. Na własność dobra Czermno od Ksawery Zboińskiej ok. 1830r. nabył ojciec Franciszka Jakubowskiego, Michał Jakubowski. Jakubowscy herbu Jakubowski byli baronami, ich herb to w polu czerwonym topór srebrny ze złotym toporzyskiem, pochylony w prawo, na nim u wierzchu toporzyska gołąb biały, z rozpostartymi skrzydłami i złotą gwiazdą w tyle, w koronie trzy pióra strusie tarczę podpiera z jednej strony lew, z drugiej orzeł biały. Trzej bracia Jakubowscy: Michał, Kazimierz i Felicjan, synowie Franciszka otrzymali nobilitację na sejmie 1764r.. Wcześniej Jakubowscy byli mieszczanami krakowskimi.