Perełka architektury gotyckiej i neogotyckiej, wykonana z ciosanego piaskowca, architektonicznie orientowana z kierunkami świata, stanowiąca od początku istnienia miasta Końskie centralny jego punkt, zdobi stolicę powiatu koneckiego i zachwyca turystów. Zabytek jest ogólnodostępny, a dla zwiedzających grup, do obejrzenia po uprzednim uzgodnieniu terminu z proboszczem.

Gotycka i neogotycka kolegiata, usytuowana w centrum miasta Końskie, w swoich początkach należała do majątku rodziny Odrowążów i otoczona była placem targowym, który wraz z nadaniem miejscu statusu miasta, zyskał rangę rynku. Kościół w tym miejscu istniał od pierwszej połowy XII wieku. Około 1220 r. tę najstarszą świątynię  w Końskich zastąpiła kolejna, a u schyłku średniowiecza, ok. lat 1492-1520, wzniesiono nową budowlę, której fragmenty przetrwały do dziś (przede wszystkim prezbiterium).

Najbardziej zasłużonym dla kościoła magnatem okazał się kanclerz wielki koronny Jan Małachowski. W 1749 r., ówczesny właściciel dóbr koneckich, ufundował ,,Mikołajowi” nowy ołtarz wielki. Ponieważ wyjednał dla Końskich prawa miejskie, a dobra koneckie doprowadził do rozkwitu, został pochowany w prezbiterium. Tam też znajduje się epitafium i popiersie zmarłego w 1762 roku kanclerza.

W 1777 r. kościół został gruntownie odnowiony. W latach 1902-1903 w wyniku rozbudowy i restauracji przeprowadzonej według projektu Wacława Popławskiego, zyskał na urodzie. Nadal znajdują się w nim późnogotyckie, umieszczone w ścianach wieży, fragmenty płaskorzeźbionego fryzu arkadkowego z majuskułowym napisem oraz herbami Odrowąż i Rawicz, a także wmurowane kamienne detale, pochodzące ze starszych kościołów.