Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnota” opublikowało swój najnowszy ranking dotyczący inwestycji samorządowych w latach 2019-2021. Końskie znalazły się w pierwszej pięćdziesiątce rankingu, Powiat Konecki oraz gminy Ruda Maleniecka i Fałków z awansami.

Pod uwagę wzięto całość wydatków majątkowych poniesionych w ciągu ostatnich trzech lat. Autorzy w ten sposób chcieli uniknąć chwilowych, dużych wahań wskaźnika będącego podstawą rankingu. Wydatki inwestycyjne, zwłaszcza w małych jednostkach są cykliczne. W poszczególnych latach mogą być bardzo wysokie, a potem okresowo spadać. Uzasadnieniem uwzględnienia wydatków majątkowych (a nie tylko inwestycyjnych) jest fakt, że np. wydatki na dokapitalizowanie spółek są często przeznaczane na wsparcie projektów inwestycyjnych. Poza wydatkami zapisanymi w budżecie twórcy rankingu starają się uwzględniać także te ponoszone ze środków własnych przez spółki komunalne.

„Spojrzenie na wydatki inwestycyjne samorządów w 2021 roku prowadzi do wniosku, że sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego nie jest tak dobra, jak mogłoby to wynikać z wypowiedzi niektórych urzędników rządowych. Był to już trzeci kolejny rok spadku tych wydatków. Nie był on wielki, ale mając na uwadze równoczesny, przyspieszający wzrost cen robót budowlanych i materiałów, jego skutki w wymiarze rzeczowym mogą być większe niż sugeruje sam rysunek” – mówią autorzy rankingu prof. Paweł Swianiewicz i Julita Łukomska.

Rys. Pismo „Wspólnota”

Spadek dotyczył tym razem wszystkich kategorii JST. Największy był w samorządach wojewódzkich (15 proc.) i w miastach na prawach powiatu (prawie 13 proc.), a minimalny w gminach (niespełna 2 proc.). Jest to zatem wynik odwrotny niż rok wcześniej, kiedy inwestycje najszybciej spadały w gminach, a najwolniej w województwach.

Inwestycje na kredyt

„Inwestycje realizowane w 2021 r. przez duże miasta w większym stopniu niż jeszcze rok wcześniej prowadzone były w oparciu o zadłużenie. Licząc w cenach stałych zadłużenie budżetów miast na prawach powiatu nie zmieniło się, przy spadającym wolumenie prowadzonych projektów inwestycyjnych. Przy czym duże miasta to jedyna kategoria jednostek samorządowych, w których zadłużenie nie uległo zmniejszeniu (w gminach spadło o 6 proc., w powiatach o 10 proc. a w województwach o 12 proc.). Jeszcze wyraźniej widać te procesy, kiedy porównamy rok 2021 do 2109 – zadłużenie budżetów dużych miast wzrosło o 13 proc., przy minimalnym spadku w gminach i wyraźniejszym (po ok. 10 proc.) w powiatach i województwach” – informują twórcy rankingu.

Uzależnienie od krajowych dotacji

Autorzy zauważają, że wyraźną zmianą, która zachodzi w finasowaniu inwestycji samorządowych to rosnące uzależnienie od krajowych dotacji. „Urzędnicy rządowi często podkreślają, że nigdy wcześniej samorządy nie dostawały tak dużego wsparcia finansowego. Nie ulega wątpliwości, że tak właśnie jest. Ale druga część obrazu, o której należy koniecznie wspomnieć, jest taka, że równocześnie pogorszyły się możliwości samodzielnego prowadzenia projektów inwestycyjnych, między innymi w wyniku zmian w systemie podatkowym. Łączny efekt jest taki, że ogólna zdolność inwestycyjna samorządów nie zmieniła się. Gdyby było inaczej, widzielibyśmy to na rys. 1 (powyżej) obrazującym łączny poziom wydatków inwestycyjnych. Zmieniła się natomiast struktura finansowania. Oczywiście, bardzo ważne dla wielu gmin, powiatów czy województw pozostają środki pochodzące z programów operacyjnych wspieranych przez fundusze strukturalne i Fundusz Spójności Unii Europejskiej. Ale jeśli pominiemy projekty wspierane przed środki unijne, to w ostatnich latach drastycznie wzrosło znaczenie krajowych dotacji, zaś spadła rola funduszy własnych samorządów[…] Trzeba sporo złej woli albo braku zrozumienia dla idei samorządności, aby nie dostrzec, że taka zmiana struktury finansowania inwestycji oznacza wyraźny spadek autonomii lokalnej w zakresie samodzielnego określania priorytetów i realizowania programów rozwojowych” –   podkreślają twórcy zestawienia.

Autorzy zwracają również uwagę na to, że znaczna część programów dotacyjnych była reklamowana jako rekompensata za trudności gospodarcze będące pochodną pandemii COVID-19 oraz za niekorzystne dla samorządów zmiany w ustawach podatkowych. Mimo że zmiany te miały najbardziej niekorzystny wpływ na duże miasta, to nie one stały się głównym adresatem wsparcia dotacyjnego.

Jednostki z powiatu koneckiego:

Powiaty konecki znajduje się na 209 miejscu (na 314) ze średnimi wydatkami inwestycyjnymi per capita wynoszącymi 157,13 zł. W poprzednim rankingu, który opierał się na latach 2018-2020 powiat zajmował 240 lokatę.

Miasta powiatowe:
Końskie – miasto znalazło się na 48 pozycji (na 267) ze średnią kwotą 1067,84 zł. Jest to duży awans w porównaniu z dwoma poprzednimi rankingami, w których Końskie plasowały się kolejno na 170, a potem 113 miejscu.

Miasta inne:
Radoszyce znalazły się na 237 miejscu (na 620) ze średnią kwotą per capita wynoszącą 910,03 zł. To spadek w porównaniu z poprzednim zestawieniem, w którym Radoszyce zajmowały 152 miejsce.
Stąporków w tej samej kategorii zajmuje 430 lokatę ze średnią kwotą 600,38 zł. W zeszłorocznym rankingu miasto znajdowało się na 373 miejscu.

Gminy:
Liderem wśród gmin jest Ruda Maleniecka, która zajmuje 136 lokatę (na 1523) ze średnią kwotą per capita 1522,29 zł i awansowała z miejsca 200, które zajmowała w zeszłorocznym rankingu. Z kolei największy skok w tym zestawieniu zanotowała gmina Fałków, która z 445 miejsca wskoczyła na 163 pozycję z kwotą 1450,93 zł. Natomiast spadek odnotowały gminy Słupia Konecka z 217 na 293 miejsce, Smyków z 651 na 775 lokatę oraz Gowarczów z 1118 na 1263 pozycję. Średnie kwoty per capita tych trzech jednostek to kolejno: 1217,17 zł, 807,77 zł i 534,97 zł.